- Introduccion de Luis Michelena

Descripción:
ATARI G!SA

Noizbait, urte pila kanpotik ibili ondoan, bere etxera dator Azkue-ren Hiztegia. Euskaltzaindira esan nahi dut. Poz hartzeko eguna da, seme galduaren etorrera izan zen bezala.

Hiztegi honek euskal kulturan bereganatu dituen ospea eta itzala ez dakienik ez da. 1905-6. urteetan agertzen da. Urte muga hau mugarri antzo hartu beharko dugu. Ordura arte, euskara landu nahi zutenek ez zuten eskuen artean hiztegi fidagarririk. Larramendirena zen, noski, gehienik erabiltzen zena. Baina hiztegi horretan, jakina denez, nahas-mahas emanak daude hitz jatorrak eta asmatuak, hemengoak eta hangoak, inolazko abisurik irakurleari eman gabe. Bazen, Larramendirenaz gainera, beste hiztegirik ere, baina horietarik asko, edo argitaragabe zeuden, edo gehiago edo gutiago Larramendirenetik kutsatuak zeuden.

Horregatik, hiztegi on baten behar gorria sumatzen zen. Ez da, bada, harritzeko, Azkuerena agertu zenean, halako poza, eragina eta zirrara piztu bazuen. Txundidura, espantua eta harridura, eta etorkizun arrai baten itxaropena: horra hiztegi honek euskaltzaleongan sortarazi zituen sentipenak.

Harridura honen lekukotasunak aidi hartako euskalari eta euskal idazleengan aurkitzea ez da zaila. Bona hemen ale bat edo beste:

Eusko Ikaskuntzaren Oñatiko Batzarrean (1918. urtean), Alta Olabide honela mintzatu zen:

‘La obra lexicográfica de este último [Azkue], sobre todo, basta para inmortalizar su nombre. Cuanto más la estudio y la revuelvo, más grande me parece. Aquello no es el óbolo de la viuda, no es la brizna aportada por la hormiga; es el caudal majestuoso, que recoge de todas las vertientes de nuestra cuenca lingüística aguas corrientes y estantías, puras y turbias, pero siempre fértiles, abundosas y aprovechables. Increíble que aquello sea obra de un hombre solo, aunque ese hombre se llame Azkue, como pudiera llamarse legión. Leyendo yo en Littré, la historia íntima de sus veinte años de gestación de su célebre diccionario francés, he podido adivinar qué interesante sería una conferencia en que Azkue hiciese en voz alta examen de conciencia de sus trabajos lexicográficos desde el punto y hora en que los emprendió hasta que corrigió las últimas pruebas de su inmortal diccionario’ .